Organisatieontwikkeling | van dualiteit naar polariteit
In veel organisaties stokt op een gegeven moment de oprechte nieuwsgierigheid naar identiteit: wie zijn we, waarom doen we wat we doen en hoe gedragen we ons? Helaas. Want elke organisatie bestaat uit mensen die voortdurend in ontwikkeling zijn. In deze blog een helpend perspectief, want.. er is nog een wereld te winnen.
(enkele passages uit deze blog zijn afkomstig uit een eerder verschenen blog van Katleen Straetmans)
Acht fasen
De ontwikkelingspsycholoog en psychoanalyticus Erik Erikson (1902 – 1994) beschrijft acht fasen om het ‘ego’, het ik te versterken: onze individuele zoektocht naar een eigen identiteit. Erikson beschrijft per ontwikkelingsfase de thema’s die daarbij een centrale rol spelen. Zowel binnen de persoon als in interactie met de sociale omgeving.
Veel problematiek binnen teams en organisaties is ook terug te brengen naar – een gebrek aan inzicht in – deze fasen:
- vertrouwen – wantrouwen
- zelfstandigheid (autonomie) – schaamte en twijfel
- initiatief – schuldgevoel
- constructiviteit – minderwaardigheid (inferioriteit)
- identiteit – rolverwarring
intimiteit – isolement- openstaan voor verandering – stagnatie
- ego-integriteit – wanhoop
Voor meer uitleg over de fasen: lees de blog ‘De acht fasen voor zoekende teams’
Ruimte
Iedere fase wordt gekenmerkt door een schijnbare tegenstelling. Echter, we zijn geneigd te denken dat dit écht tegenstellingen zijn. Dat er positie gekozen moet worden, vanuit een al of niet bewuste keuze dat het ene goed is en het andere minder goed. Of fout. Licht of donker. Vertrouwen of wantrouwen. Zo ontstaan dualiteiten: twee uitersten die niet verenigbaar zijn. Met vaker dan ons lief is ‘strijd’ als gevolg.
Dualiteit of polariteit
Het geeft ruimte om te denken in polariteiten. Vertrouwen en wantrouwen als twee polen die onafscheidelijk bij elkaar horen. Net als Yin en Yang zijn ze in relatie en vormen ze samen één geheel. Dat geldt dus voor alle acht ontwikkelingsfasen.
Dualiteiten hebben een meer beperkende werking op ons denken en doen. Dualiteiten hebben zich van elkaar afgescheiden en willen in ons hoofd en lijf de relatie niet aangaan. Vanuit het idee dat hun stellingname de enige juiste is. Zolang je iets vanuit dualiteit bekijkt, is het dus statisch en is er eerder sprake van een ‘probleem’. Als je vanuit éénheid kijkt – als je beide polen kan zien – ontstaat er begrip en dynamiek.
Dit kunnen zien van beide polen is een eerste stap. Acceptatie van en respect voor beide polen leidt tot een meer neutrale houding en balans. En laten we eerlijk zijn. In sommige teams of organisaties is die balans dusdanig verstoord dat ‘neutraliteit’ op zichzelf al een heel welkome energie is.
Gezond conflict
Terug naar de fasen van Erikson. Elke fase bestaat dus uit twee schijnbare tegenstellingen die in werkelijkheid polair zijn: één geheel. Vanuit dit perspectief bezien is het binnen teams en organisaties aan te raden om de afzonderlijke fasen eens onder de loep te nemen. Tip: begin met de meest controversiële.
Rekening houdend met de onderstaande drie benodigdheden voor ‘gezond conflict’ wensen we jou veel inzicht, begrip en werkplezier toe met de gezamenlijke verkenning.
- een gezonde basis van op kwetsbaarheid gebaseerd vertrouwen
- het wilsbesluit om met elkaar een eerlijke en eenvoudige zoektocht naar de waarheid in gang te zetten
- ruimte voor niet-comfortabel ongemak en de permissie om scherp te mogen zijn met elkaar
Tot slot
In het gunstige geval zal de verkenning per fase uitmonden in een deugd of een vitale sterkte voor jouw team of organisatie. In het ongunstige geval stagneert het en blijf je steken in één van de fasen. De kans is groot dat er dan in een voorliggende fase nog wat rek zit in de scherpte en de oprechtheid van de verkenning.
Wil je reageren? Wil je hulp bij de verkenning? Stuur je reactie naar selmar@doorpakbv.nl
Selmar Wesselink
