De donkere kanten van teamwork

Ik las onlangs, over een docententeam op een basisschool, dat elke leerkracht een koffiezetapparaat in zijn/haar eigen lokaal had staan. Want dan hoefden ze elkaar niet onnodig te ontmoeten in de docentenkamer. De vraag die bij mij opkwam was of ze hiermee bewust het contact met hun collega’s meden of dat ze op die manier onbewust een ontmoeting met de eigen schaduw uit de weg gingen.

 

Slim langs elkaar heen praten

Als je elke dag letterlijk zo langs elkaar heen leeft, hoe vertaalt zich dat dan in een teamoverleg? Slim langs elkaar heen praten is een ‘ziektebeeld’ dat je vaak tegenkomt in teams met hoogopgeleide professionals. Zo bekeken staat elke kop koffie die deze docenten voor zichzelf zetten gelijk aan een gemiste kans om samen te groeien. En we drinken in Nederland verreweg het meeste koffie van alle landen in de wereld…

 

Iedereen heeft een schaduwkant

In onze jeugd beginnen we met het wegstoppen van negatieve gevoelens omdat we een acceptabel ego willen opbouwen. De één doet braaf, de ander verzet zich of doet op jonge leeftijd al veel te volwassen. Met al deze gedragingen passen we ons aan aan de sociale context waarin we opgroeien. Het gevolg is dat hele normale emoties als boosheid, angst, verdriet en zelfs blijdschap de kop worden ingedrukt. Er is maar weinig ruimte voor het uiten ervan (“Doe maar normaal”) en onze schaduwkant is in de maak…

Deze onderdrukte gevoelens komen ook in ons professionele leven aan het licht. Bijvoorbeeld als we een hekel krijgen aan die ene collega, of als we tijdens een werkoverleg overweldigd worden door woede, jaloezie of schaamte. Het vergt zelfreflectie om je eigen schaduwkanten te erkennen en het vergt moed om ze te accepteren en bespreekbaar te maken. Zolang je je eigen schaduwkanten niet ziet of blijft ontkennen, dan is de kans groot dat je ze projecteert op een ander. En dat komt de onderlinge samenwerking doorgaans niet ten goede. Dus, zet je masker af.

 

Donkere kanten in teamwork

Veel leidinggevenden, HR-adviseurs of (externe) coaches gaan in team- of leiderschapstrajecten voorbij aan de donkere kanten. Zonde! Succesvol teamwork kenmerkt zich ook door het (h)erkennen en waarderen van elkaars donkere kanten. En juist niet in het wegpoetsen of bagatelliseren ervan.

Helaas is in veel teams en organisaties de geldende norm dat conflict of kwetsbaarheid negatief is en vooral een teken van destructiviteit of van zwakte. In onze optiek is het echt een gemiste kans als er zo tegenaan wordt gekeken. Hieronder een aantal voorbeelden van schaduwkanten én de lichtpuntjes die ze aan een team te bieden hebben:

  • Een individueel teamlid dat de eigen schaduwkant erkent en uitspreekt durft kwetsbaar en ‘authentiek’ te zijn. Het uiten van zwaktes draagt, mits erkend door de teamleden, per definitie bij aan het zelfvertrouwen van het teamlid en aan het onderling vertrouwen.
  • In de onderdrukte kant, de verdrongen teamgeest, zit een enorm potentieel aan krachten en kwaliteiten. Het is pure winst als je in een team de duistere kanten wat makkelijker kan herkennen en mag benutten om zo te komen tot verlichting, vernieuwing en positieve verandering.
  • Er liggen gevaren als uitsluiting, discriminatie, zoeken van een zondebok of een gezamenlijke vijand en wij/zij-gevoel op de loer die herkend en uitgesproken en besproken moeten worden. Alleen dan kun je als team of organisatie gezond functioneren. Deze gevaren komen bovendrijven als er geen expliciete aandacht voor is en als teams op dit vlak te lang stil hebben gestaan. Teamleden zijn dan mogelijk al besmet met de eigen cultuur(normen) en kunnen ongevoelig worden voor kritiek van buitenaf.

 

Donkere kant als inspiratie

Onze schaduwkanten bevatten dus niet alleen maar negatieve emoties. Ook niet-ontwikkelde kwaliteiten en potentiële krachten liggen opgeslagen in de donkere krochten van ons gevoelsleven. En die bieden kansen voor persoonlijke groei en ontwikkeling in ons (werkende) leven. Laat je er vooral door inspireren. Sterker nog: zie een ontmoeting met je schaduw (naar het boek van C. Zweig & J. Abrams) als voorwaarde voor een gezonde persoonlijke ontwikkeling en gezond teamwork. We worden er wijzer, begripvoller en sociaal-aantrekkelijker van. Welk team is daar niet bij gebaat?

Ga met elkaar op zoek naar de collectieve duisternissen in je team, delf naar conflicten en ontdek een schat aan lichtpunten. De bandleden van Pink Floyd hebben het goed begrepen. “Threatened by shadows at night, and exposed in the light. Shine on you crazy diamond!”

Selmar

Wil je reageren op de blog? Stuur een mail naar selmar@doorpakbv.nl